Chiều 30/10, Văn phòng Chính phủ đã tổ chức họp báo thường kỳ. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ (VPCP) Mai Tiến Dũng chủ trì phiên họp.

Nền kinh tế phục hồi theo chữ V

Mở đầu phiên họp, Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP cho biết, trong phiên họp Chính phủ tháng 11, Chính phủ đã tập trung thảo luận về hai nội dung lớn: Một là tình hình thiên tai, bão lũ và công tác ứng phó, tìm kiếm cứu nạn, khắc phục hậu quả thiên tai, ổn định cuộc sống người dân; hai là về tình hình kinh tế - xã hội tháng 10 và 10 tháng đầu năm. 

Chính phủ đã đánh giá, thảo luận kỹ về tình hình thiệt hại do thiên tai gây ra tại các tỉnh miền Trung vừa qua và những giải pháp cấp bách khắc phục hậu quả, sớm ổn định đời sống cho người dân. Đồng thời, đưa ra những biện pháp tiếp tục kiểm soát dịch COVID-19, tập trung phục hồi và phát triển kinh tế.

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhận định nền kinh tế nước ra đã qua đáy trong quý II và đang phục hồi theo hình chữ V trong quý III. Tuy lũ lụt nghiêm trọng nhưng khả năng năm 2020 có thể đạt mức tăng trưởng 2-3%. Số lượng doanh nghiệp thành lập mới trong tháng 10 có khởi sắc, tăng gần 19% so với tháng trước. Số doanh nghiệp quay lại hoạt động tăng trên 10% so với cùng kỳ.

“Tại phiên họp, Chính phủ, Thủ tướng đã xác định những lĩnh vực ưu tiên cụ thể tập trung triển khai thực hiện trong 2 tháng cuối năm 2020 nhằm đạt cao nhất mục tiêu của cả năm. Cụ thể là các giải pháp về chính sách tiền tệ, tài khóa; hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho doanh nghiệp, người dân, nhất là nhóm bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch COVID-19; tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa giải ngân vốn đầu tư công, nhất là các chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài. Cùng với đó là các giải pháp khơi thông được các luồng vốn tín dụng...” Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết.

Bỏ 472 quy hoạch thủy điện nhỏ và 213 điểm có thể xây dựng thủy điện

Một câu hỏi mà nhiều phóng viên quan tâm đó là tác động của con người dẫn đến thiệt hại lớn do bão lũ vừa qua, đặc biệt là các công trình thuỷ điện nhỏ, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành cho biết, đợt thiên tai vừa rồi khốc liệt hơn đợt thiên tai lịch sử năm 1999, với 4 đợt bão liên tiếp 6 đến 9. Với bão số 9 là bão mạnh nhất 20 năm vừa qua, mưa lớn kéo dài khiến nhiều điểm có lượng mưa lớn hơn cả đợt năm 1999. Nhưng với sự vào cuộc quyết liệt của chính phủ, Thủ tướng và các địa phương thì thiệt hại chỉ bằng 1 phần nhỏ so với năm 1999. Thiên tai gây ra thiệt hại lớn về tính mạng của người dân thời gian vừa qua đó là sạt lở đất, lũ ống, lũ quét.

Các chuyên gia về địa chất đánh giá rằng nguyên nhân chính là miền trung là khu vực đồi núi cao, phân cắt mạnh, về địa chất có nhiều loại đất đá cổ bị đập vỡ nứt nẻ, tạo ra lớp vỏ phong hóa dài, nhiều lớp đất sét, là điều kiện hết sức bất lợi để nếu mưa lâu ngày thì nước chứa trong lớp phong hóa này nhão, kéo lực trượt xuống phía dưới. 

Các hoạt động dân sinh, chắc chắn chúng ta cần mở đường, cần san ủi để có mặt bằng nhà ở, trường học, trong đó có cả các hoạt động thủy điện để đảm bảo an ninh năng lượng cho đất nước thì việc chúng ta cắt taluy, tạo ra cắt mất chân sườn dốc là nguyên nhân kích hoạt thiên tai có thể xảy ra.

Chúng ta nói nhiều đến chuyện mất rừng có phải là nguyên nhân hay không thì chúng ta cần đánh giá từng trường hợp cụ thể. Như năm 2018, chúng ta chứng kiến kinh hoàng ở những khu vực là rừng nguyên sinh sạt lở như vết bổ cào trên sườn núi. Nên có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong các sự cố sạt lở đất vừa rồi thì thủy điện Rào Trăng 3 thì đang xây dựng, đang cắt xẻ vào sườn núi thì xảy ra sự cố đáng tiếc này.

Thực tế vừa rồi mưa lũ đều lớn hơn năm 1999 nhưng các tình miền trung đã vận hành quy trình liên hồ chứa, cắt được nhiều lượng nước mà nếu lượng nước này về hạ du thì diện ngập và mức độ ngập sẽ hơn năm 1999. Vừa rồi chúng ta thấy chỉ có một số điểm đạt mức lũ lịch sử thôi. Ở hạ du đã được cắt lũ và diện ngập và độ sâu ngập thấp hơn đáng kể so với năm 1999. 

Về đánh giá tác động môi trường của các thủy điện nhỏ thì Bộ Tài nguyên và Môi trường luôn đánh giá tác động đặc thù như đến rừng, thảm phủ thực vật, đa dạng sinh học, dòng chảy tối thiểu mà thủy điện phải trả lại cho hạ du. Luật lâm nghiệp quy định rất chặt chẽ, về việc chuyển đổi đát rừng cho tất cả các loại dự án, chứ không riêng về thủy điện. Nên việc đảm bảo trồng lại, phát triển rừng thì một số nhà máy đã nâng cao nhận thức để vừa đảm bảo cho khu vực nhà máy, vừa đảm bảo tránh sạt lở đất.

Trong thời gian tiếp tới để giảm thiểu các nguy cơ này thì Bộ Tài nguyên và Môi trường và các đơn vị tham mưu cho Chính loại bỏ 472 quy hoạch thủy điện nhỏ và 213 điểm tiềm năng có thể xây dựng thủy điện cũng cần xem xét hết sức chặt chẽ, kỹ lưỡng để đảm bảo phát triển các khu vực bền vững, nhất là khu vực miền núi, tránh được thiên tai như thời gian vừa qua.

Nghiên cứu xây dựng nhà chống lũ cho người dân

Cũng trả lời về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng cho biết, vừa rồi ở miền Trung có ba hình thái thiên tai là gió bão, lũ lụt, lũ ống, lũ quét sạt lở đất.Gió bão là thường từ biển vào với cự ly 30km từ bờ biển vào. Về cơ bản qua khảo sát thì nhà có ba cứng là sàn cứng, tường cứng, mái cứng thì có thể chống chịu được. 

Thứ hai lũ lụt, cách đây 7 năm chúng ta có quyết định số 48 về nhà ở vượt lũ cho người dân miền Trung và đã xây được hơn 30.000 nhà có cốt sàn trên mức đỉnh lũ lịch sử, đã phát huy rất tốt là khoảng 10 - 15m2 trên đỉnh lũ lịch sử thì gia đình có thể rút lên đó, cầm cự được khoảng 10 - 15 ngày. Bộ Xây dựng  sẽ nghiên cứu để nhân rộng mô hình này nữa, mỗi hộ khoảng 20 - 30 triệu. 

Với lũ ống, lũ quét, sạt lở đất thì không có giải pháp công trình nào có thể chịu được. Còn giải pháp để phòng chống là với việc xây mới thì việc quan trọng là lựa chọn địa điểm tránh được lũ ống, lũ quét, sạt lở đất.  Hiện dã có bản đồ vè lũ ống lũ quét sạt lở đất, nhưng tỉ lệ cao và cần phải đưa về tỉ lệ 1/500 để khi đó thì xây mới biết vị trí để tránh. 

Với công trình đã xây dựng rồi thì lựa chọn địa điểm di dời và cần có hướng dẫn để người dân, hộ dân có thể nhận biết các chỉ dẫn về địa chất, lượng mưa… trong bán kính khoảng 500m để có phương án di dời.

Lực lượng Công an, Quân đội rất tích cực chống lũ

Cũng nói về bão lũ vừa qua, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết, đợt thiên tai xảy ra tại miền Trung vừa rồi rất bất thường và dị thường. 

Chưa bao giờ trong 20 ngày, miền Trung chịu tới 4 cơn bão, lũ chồng lũ, bão chồng bão. Việc này có biết không, chúng ta có biết và đã cảnh báo rất sớm nhưng vẫn có hình ảnh người dân không kịp chạy lũ, có những nơi diện ngập lụt nặng, tới mức nhà 2 tầng là lên tầng 2 vẫn không thể chui vào đâu được. Lệ Thuỷ, có nhà mực nước ngập lên tới 6,3m, vượt cả cột mốc lịch sử. Diện rộng nên bà con không biết vào chỗ nào.

Về ứng phó, chúng ta đã rất chủ động, lực lượng Công an và Quân đội đã tham gia rất tích cực, nhiều đồng chí đã hy sinh, bị thương. 

“Chúng tôi đi cùng nhiều cuộc thì thấy về cơ bản các đồng chí không ngủ, rất vất vả” – Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết và nhấn mạnh thiệt hại về người chủ yếu do sạt lở đất. Việc sạt lở đất diễn ra rất phức tạp và không theo quy luật. Những chỗ sạt lở đất lớn vừa rồi, kể cả ở trạm kiểm lâm 67, đoàn kinh tế 337 hay mới nhất ở Nam Trà My, đây là những chỗ ổn định lâu dài, không có trong bản đồ cảnh báo và đề nghị cần phải có ứng dụng khoa học công nghệ nhiều hơn trong cảnh báo.

“Con người có tác động vào thiên tai hay không? Tôi khẳng định là có. Mọi hoạt động của con người đều có tác động hoặc xấu, hoặc tốt đến mọi vấn đề, trong đó có thiên tai. Quan điểm của chúng tôi là chúng ta phải thuận thiên, nhưng thuận thiên đối với Việt Nam là thích nghi có kiểm soát chứ không phải cứ để thế. Như vậy là phải có giải pháp công trình để chúng ta thuận thiên” – Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp khẳng định.

Tác giả bài viết: Thu Thuỷ

Nguồn: cand.com.vn