NHẬN DIỆN

       Qua nhiều vụ việc lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra trên nhiều lĩnh vực, loại tội phạm này có những đặc điểm hình sự đáng chú ý sau:

       Thứ nhất, về đối tượng gây án.

       Các vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản gần đây, thường có sự cấu kết của nhiều đối tượng, hình thành nên các băng ổ nhóm chuyên nghiệp. Thông thường có từ 02 tên trở lên. Bọn lừa đảo sở hữu những kỹ năng dối trá đến tầm chuyên nghiệp. Chúng có thể là bất kỳ ai, từ người quen đến người lạ, nên rất khó nhận biết từ lúc đầu; có thể nhập vai và diễn xuất hoàn hảo đến mức bạn chỉ có thể nhận ra mình bị lừa khi đã xảy ra hậu quả, đối tượng thì “cao chạy, xa bay” cùng tài sản chiếm đoạt được. Trong cuộc sống thường ngày, chúng ta có thể gặp chúng dưới vỏ bọc hào nhoáng của một doanh nhân thành đạt, quan chức đầy quyền uy (có thể đó chỉ là những kẻ quen thói “ăn chực nói sàm, mượn vía người sang làm màu”); hoặc ngược lại là những người trong bộ dạng nghèo khổ, hoàn cảnh éo le, đôi khi những kẻ lừa đảo còn có thể khiến bạn như gặp người tri âm, tri kỷ.

       Thứ hai, về phương thức, thủ đoạn phạm tội.

      Theo mô típ cơ bản và phổ biến các vụ lừa đảo đó là bước một tạo cớ tiếp cận, bước hai bắt quen và bước ba là kết thân. Chúng có đủ sự kiên trì để giữ liên hệ và tương tác với bạn đủ lâu, nhằm giành sự tin cậy của bạn. Mục đích của chúng là tài sản của bạn đang sở hữu nên chúng sẵn sàng “thả con săn sắt, bắt con cá rô” với bạn, sẵn sàng làm cho bạn một việc nhỏ gì đó để hướng đến mục tiêu có giá trị lớn hơn. Giống như đối tượng huy động vốn tín dụng đen, chơi “phường” luôn trả cao và sòng phẳng vài lần trước khi chúng ôm số tiền lớn và bỏ trốn. Thủ đoạn lừa đảo vô cùng đa dạng trên thực tế. Đó có thể là lời nói dối trá, giấy tờ giả mạo để đánh lừa, dàn dựng những sự việc để giăng bẫy nạn nhân; giả danh là người có chức quyền; mạo nhận là người có quan hệ và khả năng tác động đến người có chức vụ quyền hạn; giả danh các tổ chức để ký kết hợp đồng; sử dụng các chiến thuật tâm lý tác động lên nạn nhân hoặc sử dụng đồng thời các thủ đoạn trên trong một vụ lừa đảo. Những thủ đoạn đó được bọn lừa đảo tính toán và áp dụng trên cơ sở khai thác tối đa điểm yếu của nạn nhân (lòng tham, tính hám lợi, hám rẻ, ham giàu nhanh; mất cảnh giác; thiếu hiểu biết; nhẹ dạ; cả tin; nỗi lo lắng; sợ hãi; đức tin…khi tiếp xúc nạn nhân chúng thường nói năng ngọt ngào, hứa hẹn nhiều, khoe khoang về chức vụ, tài chính, khả năng, quan hệ của mình có thể giải quyết công việc để tạo lòng tin. Nếu lừa đảo ngoài đường, chúng thường nhắm vào người mà chúng đánh giá là thiếu hiểu biết và mất cảnh giác (chủ yếu là phụ nữ và người già).

       Hành động của bọn tội phạm lừa đảo đều theo kịch bản quen thuộc. Bởi diễn biến tâm lý của nạn nhân đã được tính toán kỹ, nên họ không thể thoát ra khi đã sa vào bẫy của chúng. Tuy nhiên, giống như mọi loại tội phạm khác, chúng cũng sợ bị phát hiện, bắt giữ. Khi gặp phải người có tinh thần cảnh giác cao, thận trọng và có động thái kiểm tra ngược lại về chúng hoặc về các thông tin chúng đã đưa ra, bọn lừa đảo sẽ tự động rút lui vì không muốn mất thời gian.

       Hiện nay, tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản thường xảy ra khi đi xin việc làm, xin đi học, xuất khẩu lao động; chạy (xin) cấp có thẩm quyền phê duyệt dự án, xin cấp đất, xin xây nhà, làm các thủ tục hành chính khác; chạy án; mua bán hàng hóa, hợp đồng kinh tế, thương mại, vay lãi tín dụng đen, vay tiền ngân hàng thế chấp tài sản….

       Để phòng, chống loại tội phạm này, cách tốt nhất đừng tự biến mình thành “mồi ngon” của kẻ lừa đảo. Sự cảnh giác, tiết chế lòng tham chính là kháng thể bảo vệ bạn khỏi sự tấn công của chúng.

       PHÒNG NGỪA

      Trong cuộc sống cần đề cao cảnh giác, không dễ tin vào lời nói, tài liệu, đồ vật…người khác đưa ra khi không thể kiểm chứng, xác định tính chính xác của nó. Cần tỉnh táo, vì cuộc sống vốn dĩ rất phức tạp. Tuyệt đối không được tin tưởng vào người lạ hoặc người mà mình không thể biết rõ nhân thân lai lịch, công việc, gia đình, hoạt động hiện hành của họ là gì. Tại nơi công cộng không nên bắt chuyện, làm quen với người lạ, nhất là không mua bán hàng hóa của họ, không tham gia công việc chung nào đó với người lạ. Khi có người lạ mặt đến nhà gạ bán hàng hóa giá rẻ, cách xử lý tốt nhất là từ chối tiếp xúc, không mua hàng hóa, không đứng gần, tuyệt đối không mở cửa cho họ vào nhà (đề phòng bị thôi miên, đầu độc bằng thuốc mê, trộm cướp tài sản…).  Nếu có người lạ (đồng phục thợ điện, cửa hàng gas, điện thoại,…) đến nhà, đề nghị cho kiểm tra gas, đường điện thoại, đường nước, Internet,…bạn cần hỏi xem có ai gọi họ đến không. Nếu họ đến đường đột, không có sự thông báo của cơ quan, thì tuyệt đối không cho vào nhà (đó có thể là bọn cướp ngụy trang, bọn lừa đảo tìm cách xâm nhập vào trong nhà). Nếu trong nhà có nhu cầu sửa chữa, thì cần hỏi rõ địa chỉ, điện thoại cơ quan của họ và gọi điện đến để xác minh xem có đúng là người của cơ quan đó không. Thông thường bọn lừa đảo sẽ bỏ đi ngay, nếu chúng thấy bạn đang xác minh về chúng.

       Đối với người đã quen biết, cần tìm hiểu học có động cơ, mục đích nào phía sau những lời hứa hẹn giúp đỡ mình. Cần cảnh giác cao độ với những lời “đường mật”, hứa hẹn lợi ích vật chất hay cuộc sống xa hoa thiếu thực tế. Bản thân chúng ta cũng cần cảnh giác với chính lòng tham trong con người chúng ta. Phải luôn ghi nhớ rằng không ai cho không chúng ta bất cứ cái gì. Hãy học cách “vô cảm” với những món hời tưởng tượng mà người khác vẽ ra cho bạn. Trong cuộc sống không có gì là dễ dàng có được, nếu không chịu khó lao động. Bạn không nên hấp tấp, vội vàng làm theo những yêu cầu, chỉ dẫn của người khác, nhất là đối với những việc liên quan đến tài sản, tiền bạc. Đừng để lòng tham làm mờ mắt trước sự thúc giục khẩn trương giao tài sản của người khác, mà cần bàn bạc, trao đổi với người thân trong gia đình, người có chuyên môn, hiểu biết hoặc người đang làm việc tại chính lĩnh vực đó, trước khi đưa ra quyết định giao tài sản.

       Ngay cả khi đã biết ít nhiều về người nhận làm hộ một việc, cũng vẫn cần thiết phải kiểm tra họ bằng nhiều cách khác nhau (kiểm tra về hoạt động hiện hành của họ, về vị trí, vai trò, tầm ảnh hưởng của họ đối với công việc mà mình đang nhờ giúp đỡ…). Chỉ giao tài sản khi đã có những căn cứ xác thực nội dung mà người khác đưa ra là đúng. Việc giao nhận tiền, tài sản nên có giấy tờ (công chứng hoặc viết tay) để ghi nhận sự việc đó. Nội dung nên ghi trung thực theo thỏa thuận giao dịch của các bên (nhiều trường hợp ghi là giấy vay tiền, làm sai lệch bản chất sự việc, gây khó khăn cho hoạt động điều tra và thu hồi tài sản về sau). Nếu không tiện yêu cầu ghi giấy tờ thì cần ghi hình, ghi âm bí mật. Nhất thiết phải có tài liệu ghi nhận sự việc trao đổi tài sản. Trong toàn bộ quá trình giao dịch những công việc có tính chất nhạy cảm, dễ xảy ra lừa đảo hoặc bản thân chưa thực sự tin vào đối tác hay chưa có khả năng kiểm chứng ngay nội dung thông tin họ đưa ra, cần chủ động ghi hình, ghi âm bí mật và mời bên người thứ ba cùng tiếp chuyện với mình (để có người làm chứng cho việc tố cáo tội phạm sau này, nếu đó là vụ lừa đảo). Việc mời người làm chứng, nên nhờ bạn bè, hàng xóm để bảo đảm tính khách quan. Dùng người nhà làm chứng thì tính thuyết phục không cao.

       ỨNG PHÓ

       Nếu chẳng may bị lừa, cần trình báo ngay với cơ quan điều tra nơi xảy ra tội phạm, nơi đối tượng cư trú hoặc tạm trú. Nếu không xác định được thì gửi tại nơi cư trú của mình. Nếu tài sản lớn thì nộp đơn trình báo tại cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh, thành phố nơi xảy ra tội phạm, nơi đối tượng cư trú hoặc tạm trú.